Tuz Kanunu
Kanun Numarası: 3078, Kabul Tarihi: 11.12.1936, Resmi Gazete Tarihi: 23.12.1936, Resmi Gazete Numarası: 3489
15.06.2001 tarihinde kabul edilen ve 26.06.2001 tarih ve 24444 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4683 sayılı “Maden Kanununda Değişiklik Yapılmasına ve Tuz Kanununun Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Kanun”un 6. maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.
BİRİNCİ FASIL
UMUMİ HÜKÜMLER
Madde 1- (Değişik madde: 15.02.1952/5881) Türkiye’de, her ne suretle olursa olsun, tuz istihsali Devlet tekeli altındadır. Tekel İdaresince hiç işletilmemiş veya işletilmesinden vazgeçilen tuzların gerçek veya tüzelkişiler tarafından yabancı memleketlere tuz ihraç edilmek şartı ile işletilmelerine izin vermeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Bu suretle işletilmelerine izin verilecek tuzlaların açılma suret ve şartları ile hesap ve muamelelerinin kontrol usulü ve verilen işetme izninin hangi hallerde geri alınabileceği tüzükle belirtilir.
İzinsiz tuz istihsal etmek kaçakçılıktır.
(Ek fıkra: 29.07.1970/1318) Ancak tuzu kimyevi maddeler istihsalinde ilk madde olarak kullanan sınai işletmeler, bu maksatla ve sadece kendi ihtiyaçlarında sarf etmek, harice satış yapmamak şartiyle tuz istihsal ve istihrac edebilirler.
(Ek fıkra: 28.07.1998/4373) Tekel idaresince hiç işletilmemiş veya işletilmesinden vazgeçilmiş kaya ve kaynak tuzlarının, bu idarece belirlenecek usul ve esaslar dahilinde mahalli ihtiyaçların karşılanması amacıyla gerçek veya tüzel kişilerce işletilmelerine, Bakanlar Kurulu kararıyla izin verilebilir.
(Ek fıkra: 28.07.1998/4373) Tekel idaresi, her türlü tuzların işletilmesi görevini, Bakanlar Kurulundan izin alınmak ve süresi 40 yılı geçmemek kaydıyla, gerekirse yabancıların da dahil olacağı, bağlı ortaklıklar veya iştirakler teşkil etmek suretiyle de yerine getirebilir.
Madde 2- Bu kanunun mevzuu olan tuz 140 santigrat derecede kurutulduğu takdirde en aşağı %95 klorusodyumu ihtiva eden ve zehirli mürekkebattan ari bulunan maddedir. Kimyevi tasfiyeye ihtiyaç messetmeksizin alelade vesaitle de ihtiva ettiği klorusodyomun tefriki kabil olan ve klorusodyom nisbeti %20 den fazla bulunan topraklar ve kayalar ile 4 bomeden fazla bome derecesini irae eden klorusodyom mahlülleri tuz addolunur. Kimyahanelerde miyar olarak kullanılan ve kimyevi ameliye ile istihsal olunan saf klorusodyom bu kanunun mevzuu haricindedir.
Madde 3- Türkiye dahilinde bilinen veya yeniden keşfedilecek olan bilumum göl, kaya ve deniz tuzlarile akar veya kaynak veyahut kuyu halindeki tuzlu suların tasarrufu munhasıran Devlete aittir.
Tuzlaların içinde veya etrafında bulunup bunların işletilmesi veya muhafazası için elzem bulunan yerler ve binalar dahi tuzların mütemmim cüzüleri, addolunur. Bu gibi yerler ve binalar hakiki veya hükmi şahısların tasarrufu altında ise umumi istimlak usulüne tevfikan istimlak olunur.
İKİNCİ FASIL
TUZ FİATLARI VE SATIŞLARI
Madde 4- (Mülga madde: 27.03.1969/1137)
Madde 5- İnhisar ambarlarından satın alınan tuzların fiatı ambarlara kadar taşınmaları ve maliyet fiatı üzerinden sigortaları için yapılan masrafların tuzla fiatına zammı suretile tesbit edilir. Böylelikle elde edilecek kilo fiatı santim kesri gösterirse bu kesir santime iblağ olunur. Görülecek lüzum ve ihtiyaç üzerine nakil şartları biri birine uygun olan mıntakalardaki satış ambarlarının fiatlarını birleştirmeğe İnhisarlar İdaresi salahiyetlidir.
Muhitinin tuz ihtiyacını temin edemiyecek tuzlalarla ambarlara mıntakaları tuzlalarından başka her hangi bir tuzla veya ambardan sevkedilecek tuzların fiatını, kendi mıntakalarından tedarik edilen tuz satış fiatlarına kadar, indirmeğe Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti salahiyetlidir.
Tuzun nakliye masrafı çok olan mıntakalardan lüzum görülen mahallerdeki tuz satış fiatlarını, bu masrafları kısmen veya tamamen indirmek suretile ve muayyen bir devre için, tesbite İcra Vekilleri Heyeti salahiyetlidir.
Madde 6- İnhisarlar idaresince ince sofra ve mutfak tuzları yapıldığı takdirde bunların satış fiatları Gümrük ve inhisarlar Vekaletince ayrıca tesbit olunur.
Madde 7- Tuzdan kimyevi maddeler istihsali için yapılacak fabrikalara hakiki ihtiyaçlarına göre tuzla istihsal fiatına her nevi masrafların ilavesi suretile tesbit edilecek fiatlardan aşağı olmamak üzere engin fiatla tuz verilebilir.
Madde 8- (Mülga madde: 27.03.1969/1137)
Madde 9- Kaçakçılığa mani olmak için lüzum görülecek tuzla ve ambarlarda satılacak tuzların fiatını indirmeğe Gümrük ve İnhisarlar Vekilliği salahiyetlidir.
Madde 10- (Değişik madde: 15.02.1952/5881) Ecnebi memleketlere Tekel İdaresince yapılacak satışlarda tuz fiyatı ticari icaplara göre Gümrük ve Tekel Bakanlığınca tayin olunur.
Madde 11- İnhisarlar İdaresi ihtikara meydan vermemek ve ihtiyacı temin etmek üzere lüzum göreceği bazı tuzlalarda satışı büsbütün kaldırabileceği gibi satış muamelesini senenin muayyen zamanlarına hasır ve satış mıntakalarını tahdit edebilir.
Madde 12- Tuzlalarda ve inhisar satış ambarlarında dökme olarak 25 kilodan aşağı tuz satılamaz, buralarda kapalı kablarda satılan tuzlar bölünmez.
Madde 13- Tuz satışı peşindir. Ancak teminatı Devletçe kabul edilmiş olan bankalardan birinin teminat mektubuna mukabil muayyen tuzla ve ambarlardan veresiye tuz satılabilir. Bu tuzların hangi tuzla veya ambarlardan verileceği İnhisarlar İdaresince tayin olunur, veresiye dahilde satılacak tuzun miktarı her tacir için elli tondan aşağı ve 1500 tondan yukarı olamaz ve bedelinin tediyesi için tayin olunacak müddet de altı ayı geçemez. Bu gibi satışlar için (%5)’i geçmemek üzere ve tecimsel icaplara göre bir faiz alınır. Ecnebi memleketlere ihraç için veresiye verilecek tuzların miktarı ve tediye müddet ve şartları İnhisarlar İdaresince tespit olunur.
Madde 14- İnhisarlar İdaresinin tuz ambarı olmıyan her vilayet ve kazanın merkez ve mülhakatında yaz ve kış mevsimleri için ayrı ayrı olmak üzere tuzun toptan ve perakende azami satış fiatları bir sene için muteber olmak üzere tatbikından iki ay evvel vilayet ve kaza merkezlerindeki belediye meclislerince tesbit ve şehir ve kasabalarda ilan ve köylere tebliğ olunur. Bu fiatlara ilan tarihinden itibaren bir ay içinde İnhisarlar İdaresinin ve satıcıların itiraza hakkı vardır. Bu itirazlar vilayet veya kaza idare heyetlerince yirmi gün zarfında tetkik edilerek karara bağlanır. İşbu heyetlerce verilecek kararlar katidir. Fevkalade hallerde birinci fıkrada yazılı fiatları yükseltmeğe belediyeler salahiyetlidirler. Yükseltme kararları ilanının ertesi gününden başlıyarak tatbik edilir. Bu kararlar aleyhine yedi gün içinde yapılacak itirazlar yukarıki fıkraya göre tetkik ve karara raptolunur.
ÜÇÜNCÜ FASIL
TUZ SATIŞ VE NAKLİYE TEZKERELERİ
Madde 15- Gümrük ve İnhisarlar Vekaletince tayin edilecek mıntakalarda belediye ve köy hudutları haricindeki tuz nakliyatı nakliye tezkeresile yapılır. Tezkeresiz nakledilen tuzlar kaçak sayılır. Şu kadar ki, 25 kiloya kadar nakledilecek tuzlar bu kayıttan müstesnadır. İnhisarlar İdaresinin resmi damgasını, mühür veya etiketini taşıyan kapalı kablar içinde yapılacak tuz nakliyatının nakliye tezkeresi kaydından vareste tutulmasına Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti karar verebilir.
Madde 16- Tuz nakliye tezkerelerinin hükmü bunların verildiği tarihten itibaren gideceği yerin uzaklığına, taşınma vasıtasına ve mevsime göre lazım gelen vakte eklenecek bir o kadar günlük müddetin bitmesine değin muteberdir. Ancak bu müddet üç günden az olamaz. Müddetler nakliye tezkeresi üzerine yazı ile yazılır. Bu zaman geçtikten sonra nakledilecek tuzlar tezkeresiz sayılır. Mücbir sebeplerle geçen müddetler kabul olunur. Mücbir sebeplerin tevsikı vuku bulduğu yerin İnhisarlar İdaresine ve bulunmıyan yerlerde en büyük mülkiye memuruna veya ihtiyar meclisine aittir.
Madde 17- Tuzlalardan ve inhisar anbarlarından tuz satın alanlar nakliye tezkeresi almağa ve İdarenin salahiyetli memurları da bu tezkereyi vermeğe mecburdurlar. İnhisarlar İdaresinin tuzunu satan şimendifer ambarlarından verilecek faturalar nakliye tezkeresi yerini tutar.
Madde 18- Tuz satanlar 25 kilodan fazla olan satış için müşteriye İnhisarlar İdaresinin tayin edeceği şekil ve şartlara göre fatura vermeğe mecburdurlar. Bu faturalar da nakliye tezkeresi hükmünde tutulur.
Madde 19- Bir yerden diğer bir yere nakledilen tuzlar tezkeresinde yazılı müddet içinde mevridine götürülmeden yolda satılırsa satış mahalli mevrit addolur. Ancak satış fiatları ucuzlatılmış mıntıkalardaki tuzla veya ambarlardan verilen tuzlara ait nakliye tezkereleri bunlarda yazılı yerler için muteber olup başka mıntıka veya mahallere bu tezkerelerle tuz nakli yasaktır.
Madde 20- Nakliye tezkerelerinin sahip veya nakilleri tarafından mevritlerinde İnhisarlar İdarelerine verilmesi mecburidir. İnhisarlar İdaresi bulunmıyan yerlerde tezkerelerin gümrük memurlarına ve bunların da bulunmadıkları yerlerde en büyük maliye, olmazsa mülkiye memurlarına ve köylerde muhtar ve ihtiyar meclislerine verilmesi caiz olup bu suretle verilen tezkereleri alanlar da en yakın İnhisar İdaresine göndermeğe mecburdurlar.
Madde 21- Tezkerelerini kaybettiklerini iddia edenlerin tuzları idarece alıkonulur ve tuzların alındığı mıntakalardaki idare ile muhabere edilerek bu tuzlar için evvelce tezkere alındığı tahakkuk ederse geri verilir. Şu kadar ki tuzun sahibi veya nakili her kilo tuz için İnhisarlar İdaresine 10 kuruş depozito bıraktığı takdirde muhabere neticelenmeksizin dahi tuzlara tasarruf eder. Yapılacak muhabere sonunda tuzlar için evvelce tezkere alındığı sabit olursa tuz veya depozito akçesi iade olunur. Sabit olmazsa 23 üncü madde hükmü tatbik olunur.
Madde 22- Nakliye tezkeresi ile nakledilen tuzlar 20 nci maddede yazılı memurlar veya İhtiyar meclisleri tarafından mevritlerinde tezkerelerinin gösterilmesi üzerine yoklandığı veya tartıldığı zaman tezkerede yazılı miktardan (%5)’den ziyade bir fazlalık görülürse fazla çıkan bu kısmın beher kilo veya küsurundan on kuruş hükmen alınır ve tuz da sahibine geri verilir. Tuzun sahibi veya nakili hükümden evvel beher kilo ve küsuru için on kuruş kendiliğinden İnhisarlar İdaresine öderse hüküm almağa hacet kalmaksızın tuzlar iade olunur. Şu kadar ki, fazla çıkan tuzların kaçak olduğu yahut eldeki tezkerenin bu tuzlara ait bulunmadığı anlaşılırsa bunlar kaçak sayılır.
DÖRDÜNCÜ FASIL
CEZA HÜKÜMLERİ
Madde 23- Kaçırılan yerli tuzların her kilo veya kilo küsuru için kaçakçılardan on kuruş ve ecnebi memleketlerden Türkiye’ye sokulan kaçak tuzların her kilo veya kilo küsuru için elli kuruş ağır para cezası alınır. Kaçırılan tuz miktarı ne olursa olsun bu ceza bir liradan eksik olamaz.
Madde 24- Tuz fiatları ucuzlatılmış mıntakalardan aldıkları nakliye tezkerelerini diğer mıntakalarda kullananların tuzları müsadere edilmekle beraber bunların her kilo veya kilo küsuru için üç kuruş ağır para cezası alınır. Kaçırılan tuz miktarı ne olursa olsun bu ceza bir liradan eksik olamaz.
Madde 25- İkinci maddede tarif edilen tuzlu su, toprak ve kayaların nakli yasaktır. Nakledenler hakkında suyun veya toprak ve kayanın muhtevi olduğu klorusodyum miktarına göre yirmi üçüncü madde hükmü tatbik olunur.
Nakli yasak olan tuzlu suların sıhhi sebeplerden dolayı nakline İnhisarlar İdaresi ayrıca izin verebilir.
Madde 26- Ecnebi memleketlerden gelen yolcuların beraberlerinde bulundurdukları en çok yarım kiloya kadar tuz hiçbir resim ve muameleye tabi tutulmaksızın Türkiye’ye ithal olunabilir. Yolcu beraberinde bu miktardan fazla bulunup da gümrüğe bildirilen tuzların sahipleri harice iade edebilirler. Yolcu üzerinde veya eşyası arasında beyana muhalif olarak çıkan tuzlar yalnız müsadere edilir.
Madde 27- (Değişik madde: 05.06.1985/3217) Bu Kanunun 1 inci maddesine aykırı davranarak izinsiz tuz istihsal edenler ile bu şekilde istihsal edilmiş tuzları nakledenler, bulunduranlar ve yabancı memleketten Türkiye’ye kaçak tuz sokanlar hakkında ayrıca 1918 sayılı Kaçakçılığın Men ve Takibine Dair Kanunun hükümleri uygulanır.
Madde 28- 18 inci madde ile 20 nci maddenin birinci fıkrası ve 35 inci madde hükümlerine muhalif hareket edenlerden yirmi beş liraya kadar hafif para cezası alınır.
Madde 29- 24 ve 28 inci maddelerdeki cezaların hüküm ve infazında 02.06.1930 tarih ve 1701 sayılı kanunun 69 ve 70 inci maddeleri tatbik olunur.
Madde 30- 29 uncu madde mucibince hükmedilecek para cezaları İnhisarlar Bütçesine irat kaydolunur.
Madde 31- Bu kanuna göre hükmedilen para cezaları 1918 sayılı kanunun 56 ncı maddesi dairesinde infaz olunur. İnhisarlar memurları bulunmıyan yerlerde infaza taallük eden takipler sırasile gümrük, maliye, mülkiye memurları tarafından yapılır.
BEŞİNCİ FASIL
TUZ FİRELERİ VE MÜTEFERRİK HÜKÜMLER
Madde 32- Tuz fireleri tabi haller ve şartlar içinde aşağıda gösterildiği veçhile tesbit olunur:
1- Ambarlarda dökme satılan göl ve deniz tuzları için azami %2.5,
2- Ambarlarda dökme satılan kaya tuzları için azami %1,
3- Tuzu tükenen ambarlar için yenilmiyecek bir halde toplanacak kirli ve topraklı deniz ve göl tuzlarından %1,
4- Ambar dahilinde veya bir ambardan diğer ambara devrolunan dökme tuzlar için azami %1 fire kabul olunur.
İdarece damgalı etiketli veya mühürlü kablarda satılan tuzlara fire karşılığı olarak %1 kilo ilave edilir. Bu kablar için/eşkali hariciyeleri, mühürleri veya bandroları bozuk olursa/başkaca fire kabul edilmez. Tuzlalarda açıkta ve yığın halinde bulunan, tuzların firesi İnhisarlar İdaresince takdir olunur. Yukardaki fıkralarda tayin olunan fire miktarlarını artıran fevkalade sebepler idarece kabul olunur.
Madde 33- İnhisarlar İdaresine ait tuzlardan ve bunların her nevi zurufundan hususi idare ve belediyeler namına hiç bir vergi ve resim alınmaz.
200 kiloya kadar olan tuz satış ve nakliye tezkere ve beyannamelerinden damga resmi aranmaz.
Madde 34- (Mülga madde: 27.03.1969/1137)
Madde 35- İnce tuz yapmak için açılacak müesseselerle halen mevcut bulunan bu gibi müessese sahip veya müstecirleri ve İktisat Vekaletinin müsaadesile tuzdan kimyevi maddeler çıkarmak için açılacak müesseseler ve toptan tuz ticareti yapanlar bir ay zarfındaki ithalat ve sarfiyatlarını ve ertesi aya devrettikleri tuz miktarlarını her ay sonunda bir beyanname ile İnhisarlar İdaresine bildirmeğe ve muamele ve hesaplarını idarenin kontrolu altında bulundurmağa ve muntazam hesabı cari defteri tutmağa mecburdurlar .
Madde 36- İnhisarlar İdaresi bu kanunun mucibince tesbit edeceği fiat üzerinden istasyonlarda kendi nam ve hesabına tuz sattırmak için münasip bir komüsyon vererek şimendifer idarelerile muamele yapabilir.
Madde 37- 1278 tarihli tuz talimatnamesile zeyil ve tadilleri ve 24 Birincikanun 1333 tarihli kanunla 08.04.1340, 03.03.1341, 17.05.1928, 02.06.1929, 14.01.1933, 30.05.1935 tarihli ve 468, 575, 1270, 1518, 2101, 2752 sayılı kanunlar, ve 29.04.1933 tarihli, 2159 sayılı kanunun 9 uncu maddesi ve tuza mütaallik olup bu kanuna muhalif diğer hükümler kaldırılmıştır.
Ek Madde 1- Bu kanunun birinci maddesi gereğince müteşebbislere verilen istihsal izninin geri alınması veya müteşebbisler tarafından istihsalden vazgeçilmesi hallerinde tuzlada müteşebbise ait birikmiş tuzlar müteşebbis tarafından teklif edildiği ve 3078 sayılı kanunun ikinci maddesinde yazılı evsafa uygun görüldüğü takdirde maliyet bedelleri üzerinden Tekel İdaresince satınalınabilir. Şu kadar ki, satınalma bedeli mümasili Tekel tuzlarının asgari istihsal maliyetlerini aşamaz.
Birikmiş tuzlardan kanuni evsafı haiz olmıyanlar müteşebbis tarafından imha edilir. Aksi halde masrafı müteşebbisten alınmak üzere Tekel İdaresi tarafından imha olunur.
Geçici Madde 1- Muhitinin tuz ihtiyacını temin edemiyen tuzla ve ambarlara 1 Ağustos 1936 tarihinden itibaren diğer mıntaka tuzla ve ambarlarından sevk edilip bu kanunun mer’iyeti tarihine kadar satılan tuzların satış fiatı hakkında da beşinci maddenin bu husustaki hükmü tatbik olunur.
Madde 38- Bu kanun İkincikanun 1937 bidayetinden muteberdir.
Madde 39- Bu kanunun hükümlerini icraya Adliye, Dahiliye, Maliye, İktisat, Gümrük ve İnhisarlar Vekilleri memurdur.
Bir Cevap Yazın