DEVLET TEKELİ DIŞINDA İŞLETİLECEK TUZLALAR HAKKINDA TÜZÜK

DEVLET TEKELİ DIŞINDA İŞLETİLECEK TUZLALAR HAKKINDA TÜZÜK

BKK Tarihi ve Numarası	04.08.1975/7-10433
Resmi Gazete T/S	11.09.1975/15353

Bu Tüzük, 4683 sayılı Maden Kanununda Değişiklik Yapılmasına ve Tuz Kanununun Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır.

BİRİNCİ BÖLÜM

Kapsam, tuzlaların açılma biçim ve şartları

Kapsam

Madde 1- Devlet tekeli dışında işletilecek tuzlalar hakkında bu Tüzük hükümleri uygulanır.

İşletme izni alabilecek olanlar

Madde 2- Gerçek veya tüzel kişilere, yabancı ülkelere tuz ihraç edilmek veya kimyasal maddeler üretiminde ilk madde olarak kendi ihtiyaçlarından kullanılmak ve başkasına satış yapılmamak şartıyla hiç işletilmemiş veya işletilmesinden vazgeçilmiş tuzlaların Devlet Tekeli dışında işletilmesi için Bakanlar Kurulunca izin verilebilir.

Başvurma

Madde 3- İşletme izni için Gümrük ve Tekel Bakanlığına bir dilekçe ile başvurulması gereklidir. Bu dilekçeye, başvuranın açık kimliği ve adresi, işletme izni istenilen yerin bağlı bulunduğu il, ilçe bucak ve köyün adları alanın sınırları ile tuzlanın hangi amaçla işletileceği yazılır ve aşağıdaki belgeler eklenir.

I- Tekel İdaresince hiç işletilmemiş tuzlalar için;

a) İşletme izni istenilen yerin konumunu sınırlarını ve alanını gösteren 1/5000 ölçeğinde 3 kroki (bu krokilerde kuzey yönü, ölçek ve değişmez noktalar ile alanın sınırları ve değişmez noktalardan birinin en yakın köy, kasaba veya kente olan uzaklığı gösterilecektir.)

b) Tuzlada kurulacak tesislerin ayrıntılı ve 1/1000 ölçekli 3 nüsha planı, 

c) Üretim için gerekli tesis, aygıt ve makinaların sayı, nitelik ve amaçları ile bunların kullanılacağı yerleri gösterir 3 nüsha işletme şeması,

d) Tuzlanın ve sınaî işletmenin yıllık üretim kapasitesi ile işletmede uygulanacak üretim yöntem ve biçimini gösterir 3 nüsha açıklama, 

II- Tekel İdaresince İşletilmesinden vazgeçilmiş tuzlalar için;

a)  (1) Numaralı bentte yazılı belgeler,

b)  Varsa buradaki tesislerin yerlerini, niteliklerini gösteren 1/1000 ölçekli bir kroki ve plan. 

İnceleme

Madde 4- Başvurma, yöntemine uygun bulunduğu takdirde, dilekçeye ekli belgelerin, ilişkin oldukları hususlara uyup uymadıkları ve uygulama imkânları Tekel Genel Müdürlüğünce yerinde incelettirilir.

İnceleme sonuçlarına ilişkin raporlar en kısa süre içinde 3 nüsha olarak Tekel Genel Müdürlüğüne verilir. 

Genel Müdürlük, raporların dilekçe ve eklerinin ikişer nüshasını, işletme izni hakkındaki düşüncesiyle birlikte en geç 15 gün içinde Gümrük ve Tekel Bakanlığına gönderir.

Gümrük ve Tekel Bakanlığı, istemi uygun bulursa, Bakanlar Kurulu kararı alınmak üzere, durumu, düşüncesiyle birlikte Başbakanlığa bildirir.

Kaya tuzlalarında arama izni

Madde 5- Hiç işletilmemiş kaya tuzlalarını işletmek için yapılan başvurma yöntemine uygun bulunduğu takdirde, Gümrük ve Tekel Bakanlığınca dilekçe sahibine o alan için en çok 2 yıl süreyle arama izni verilir.

Bu başvurmalarda 3. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde yazılı krokinin eklenmesi yeterlidir. 

İşletme İzni, en geç bu sürenin son gününe kadar 3. maddede belirtilen diğer belgeler tamamlanmak suretiyle Gümrük ve Tekel Bakanlığına verilecek bir dilekçe ile istenir. Bu dilekçe ve arama süresinde üretilen tuzlar hakkında bu Tüzük hükümlerine göre işlem yapılır. 

Başvuranın birden çok olması

Madde 6- Aynı tuzla için birden çok başvurma varsa, işletme izni, fenni ve ekonomik gereklere en uygun tesisi yapmayı ve en yüksek üretimde bulunmayı üstlenenlere verilir. 

Tuz kimyasal maddeler üretiminde kullanmak amacıyla tuzla işletecekler için başvurma sırasına bakılır.

Bildirim

Madde 7- İşletme isteğinin yetkili merciler tarafından kabul veya reddine ilişkin kararlar, başvurana yazılı olarak bildirilir.

Sözleşme ve tesis yükümlülüğü

Madde 8- Kendisine işletme izni verileceği bildirilen dilekçe sahibi, bildirim gününden itibaren en geç bir ay içinde bu hususta düzenlenen sözleşmeyi, imzalamak ve imza gününden itibaren de en geç 3 yıl içinde tesisleri tamamlamak zorundadır.

İşletme izninin süresi

Madde 9- İşletme izni 15 yıl için verilir. Ancak, Gümrük ve Tekel Bakanlığının önerisi ile bu süre Bakanlar Kurulu kararıyla bir 15 yıl daha uzatılabileceği gibi, 30 yıllık sürenin de uygun görülecek sürelerle uzatılmasına aynı yolla karar verilebilir. 

İşletme izni verilmeyecek haller

Madde 10- Aşağıda yazılı hallerde tuzla işletme izni verilmez:

a) İşletilmek istenen tuzlanın Tekel İdaresi veya bu Tüzük” gereğince işletilen tuzlalara yakınlığı nedeniyle işletilmesinde idari veya teknik sakınca bulunması,

b) Tuzlanın yıllık üretim kapasitesinin 1000 (bin) tondan aşağı olması, 

c) Tuzla yeri ile ihraç limanı veya merkezi arasındaki ulaşım koşullarının fiyat bakımından ihracata elverişli olmaması,

Ancak, (b) ve (c) bentlerindeki hususlar tuzdan kimyasal maddeler üretimi için tuzla işleteceklerde aranmaz.

Tuzla alanının tespiti

Madde 11 – İşletilmek istenilen tuzla alanı, teşebbüs veya sınaî işletmenin yıllık üretim kapasitesine ve teknik icaplarına göre tespit edilir.

İşletme izninin devri

Madde 12- Tuzla işletme izni, Bakanlar Kurulunun onayı ile ve aynı koşullarla başkasına devredilebilir.

İşletme iznine bağlanan tuzlalar hiçbir şekilde başkasına kiraya verilemez.

İşletme alanındaki tesisler ve taşınmaz mallar

Madde 13- İşletme izninin sona ermesi, geri alınması veya işletmeden vazgeçilmesi hallerinde, işletmede mevcut ve yalnız tuz üretimi ile doğrudan doğruya ilgili bulunan havuz, tava, kanal ve set gibi tesislerle bütün aygıt ve makinalar ve tuz üretimi ile ilgili bulunsun bulunmasın tuzla alanındaki bütün taşınmaz mallar bedelsiz olarak devlete kalır.

İKİNCİ BÖLÜM

Hesap ve işlemlerin denetim yöntemi:

Bildirim yükümlülüğü

Madde 14- Yabancı ülkelere tuz ihracı amacıyla deniz ve göl tuzlası işletenler, üretime başlandığını her yıl işe başlama, üretime son verildiğini ve üretilen tuz miktarlarını işe son verme tarihinden itibaren en geç bir ay içinde Tekel Genel Müdürlüğüne yazı ile bildirmek ve üretimlerini ölçülebilecek şekilde yığmak zorundadırlar.

Aynı amaçla kaya veya kaynak tuzlası işletenler, üretime başladıklarını Tekel Genel Müdürlüğüne yukarıdaki fıkrada yazılı süre içinde haber vermekle birlikte bir önceki ayın üretim miktarlarını da en geç ertesi ayın onbeşine kadar yazılı olarak bildirirler.

Bir yıl içinde üretilen tuzlar, diğer yıllarda üretilen tuzlarla; ölçülmüş tuzlar, ölçülmemiş tuzlarla karıştırılamaz.

Kimyasal madde üretimi için tuzla işletenler, onbeş gün önce üretime başlayacaklarını Tekel Genel Müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. 

Defter tutma

Madde 15- Devlet tekeli dışında tuz üretenler, noterce onaylı bir defter tutarak aşağıdaki bilgileri günü gününe kaydetmek zorundadırlar:

I- Yabancı ülkelere ihraç amacıyla tuzla işletenler; 

a) Kaya ve kaynak tuzlalarında günlük, deniz ve göl tuzlaların da ise yığınların numaraları da gösterilmek suretiyle yıllık üretim miktarları, 

b) İhraç taşıtlarına yükleme yapan tuzlalarda, taşıtların cinsi, adı tabiiyeti, tonajı ve yüklenen tuz miktarları ile tuzun gönderildiği ülke,

c) İhraç taşıtlarına doğrudan yükleme yapamayan tuzlalarda ihraç limanına veya merkezine taşımada kullanılacak araçların cinsi, sayısı, varsa plaka numaraları, yüklenen tuz miktarı, gönderileceği yer ve gönderme faturasının tarih ve numarası, 

II- Tuzu kimyasal madde üretiminde kullanmak üzere tuzla işletenler;

Üretim tekniğine göre, üretilen ve tüketilen günlük tuz miktarı veya tuzlu su hacmiyle bome derecesi ve elde edilen kimyasal maddelerin cins ve miktarları.

Ayrıca bu bilgiler, aylık toplamlar halinde bir sonraki ayın en geç onbeşine kadar Tekel Genel Müdürlüğüne bildirilir.

Defter ve belgelerin saklanması

Madde 16- Yukarıdaki maddede sözü edilen defter ve belgelerin ilişkin oldukları yılın sonundan itibaren 5 yıl süreyle saklanması zorunludur.

Gümrük ve Tekel Bakanlığı ile Tekel Genel Müdürlüğü, tuzlaların üretim, gönderme ve ihracına ilişkin her türlü defter, kayıt ve belgeleri, üretim ve imalat durumlarını her zaman incelemeye ve denetlemeye yetkilidir.

 

Tuz taşınmasında yollama kâğıdı

Madde 17- 15. maddenin birinci fıkrasının (c) bendi hükmüne göre ihraç liman ve merkezlerine yapılacak tuz taşıması, sıra numaralı ve en yakın Tekel İdaresinden onaylı yollama kâğıtlarıyla yapılır. 

Üç nüsha olarak düzenlenecek bu kâğıtlarda, gönderme tarihi, taşıtların cinsi, sayısı, varsa plaka numarası, gönderme yeri, yüklenen tuz miktarı ve yollama kâğıdının bir nüshasının gönderileceği Tekel İdaresi yazılır.

Yollama kâğıdının birinci nüshası, gönderme tarihinden itibaren 24 saat içinde tuzlaya en yakın Tekel İdaresine gönderilir Kâğıdın ikinci nüshası da 24 saat içinde gönderildiği yerdeki Tekel İdaresine, yoksa Gümrük İdaresine verilir. Tekel veya Gümrük İdareleri bu kâğıtları en kısa zamanda, içindekileri özel defterine kaydettikten sonra, yollama kâğıdında belirtilen Tekel İdaresine gönderir Yollama kâğıdından üçüncü nüshası tuzla işletenlerce saklanır.

Tuzu kimyasal madde üretiminde ilk madde olarak kullanan sınaî işletmelerin işlettikleri tuzlaların başka yerde bulunması halinde, tuz veya tuzlu suların günü gününe giriş ve çıkış kayıtları tutulur ve iki yer arasındaki taşıma, Tekel Genel Müdürlüğünce onaylı ve sıra numaralı yollama kâğıtlarıyla yapılır. Bu kayıtlar 15. maddenin ikinci fıkrasındaki bilgilerle birlikte aylık cetveller halinde Tekel Genel Müdürlüğüne bildirilir.

Yollama kâğıdı olmadan taşınan veya denetiminde, yol fireleri düşüldüğü halde, bu kâğıtta yazılı miktara göre eksik çıkan tuzlar, kaçağa sarf edilmiş sayılır 

İhraç belgeleri

Madde 18- İhraç edilen tuzlar, ihraç liman veya merkezlerinde Gümrük İdaresinin denetimi altında yükletilir.

Satıcı Gümrük İdaresinden alınacak ihraç belgelerini veya onaylı örneklerini, aldığı tarihten itibaren en geç bir ay içinde Tekel Genel Müdürlüğüne göndermek zorundadır. 

Tuz fireleri

Madde 19- Tuzlalarda veya taşımada tuz fireleri, 3078 sayılı Tuz Kanununun 32. maddesi hükümlerine göre hesaplanır. Bu yolla saptanacak firelerin 15.maddede yazılı deftere kaydı zorunludur.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 

İşletme izninin geri alınması

İşletme izninin geri alınacağı haller

Madde 20- İşletme izni aşağıda yazılı hallerde Gümrük ve Tekel Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca geri alınır:

İşletme izni sahibince;

a) 8. madde ile belirtilen süre içinde sözleşmenin imzalanmaması veya tesislerin tamamlanmaması, 

b) Sözleşme hükümlerine uyulmaması

c) Tesislerin tamamlanmasından itibaren bir yıl içinde üretime başlanmaması veya üretime başlandıktan sonra zorlayıcı nedenler olmaksızın üst üste iki yıl üretimde bulunulmaması,

d) Bu Tüzüğün 12. maddesinin ikinci fıkrası ile 14, 15, 17, 18 ve 19. maddelerinde yazılı yükümlülüklere uyulmamasının Tekel Genel Müdürlüğünün yazılı uyarısına rağmen tekrarlanması,

e) Bu Tüzüğün 16. maddesine göre hesap, işlem, üretim ve imalat durumlarının ve ilgili defter, kayıt ve belgelerin görevli memurca inceleme ve denetlenmesinden kaçınılması.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 

Çeşitli Hükümler

Bedel ve kira

Madde 21- 3. maddenin ikinci fıkrasında yazılı yerlerde bulunan Tekel İdaresine ait yararlanılabilir tesislerin bedeli ve taşınmaz malların yıllık kirası Tekel Genel Müdürlüğünce belirtilir ve tahsil olunur.

Mirasçılara devir

Madde 22- Ölüm halinde işletme izni, isteyen mirasçıya, aynı koşullarla ve Bakanlar Kurulu kararıyla devrolunur. 

İsteyen mirasçı birden çok ise, bunlar, içlerinden veya dışarıdan, yetenekli birisini, murisin ölümü tarihinden itibaren üç ay içinde sorumlu müdür olarak atamak zorundadırlar.  

İşletmelerin mirasçılara devri hali, bu Tüzükte yazılı yükümlülüklerin süresinde yerine getirilmesine engel neden olarak ileri sürülemez.

Giderlerin karşılanması

Madde 23- 4. madde ile 10. maddenin (a) ve (b) bentleri ve 11. madedede yazılı hususların incelenmesi için gerekli giderler işletme hakkı sahibince karşılanır. Bu giderler sözü edilenlerce, avans suretiyle Tekel İdaresine ödenir. Bu amaçla gönderilecek memurların yolluk ve gündelikleri yürürlükteki hükümlere göre hesaplanır.

Yürürlükten kaldırılmış hükümler

Madde 24- Bakanlar Kurulunun 6 Kasım 1952 gün ve 3/15890 sayılı kararıyla yürürlüğe konulmuş olan “Hususi Müteşebbisler Tarafından İşletilecek Tuzlalar Hakkında Tüzük” yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük

Madde 25- 3078 sayılı Tuz Kanununun 5881 ve 1318 sayılı Kanunlarla değişik 1. maddesine dayanılarak hazırlanmış ve Danıştayca incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri Resmi Gazete ile yayımı gününde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 26- Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.